Prevazići neprijateljstvo: menjanje srpsko-albanskih percepcija

Institut za filozofiju i društvenu teoriju i Qendra Multimedia iz Prištine kao glavni aplikant, sprovode projekat Prevazići neprijateljstvo: menjanje srpsko-albanskih percepcija (2017-2018). Projekat nastoji da smanji neprijateljstvo i konflikte između Srba i Albanaca kroz promociju istinitih, pozitivnih priča o primerima srpsko-albanskog prijateljstva i/ili osobama koje predstavljaju most između dve nacije. Projekat se sprovodi u saradnji sa dnevnim listom Koha ditore iz Prištine, Betonom – kulturnim dodatkom Danasa i portalom iz Beograda, I književnim časopisom Poeteka iz Tirane.

Širi cilj projekta je da učvrsti i proširi saradničku mrežu srpskih i albanskih istraživača i aktivista, i osnaži ih u naporima da se suprotstave sadašnjem neprijateljstvu na duže staze. Namera nam je da problematizujemo trenutno ušančene neprijateljske percepcije putem predstavljanja priča o ličnostima i događajima isključenim iz javnog diskursa, koje pričaju drugačiju priču o srpsko-albanskim odnosima. Cilj projekta je objaviti 12 članaka 10 autora iz Beograda, Prištine i Tirane u vodećim kosovskim novinama Koha ditore i Mapo iz Albanije, a potom i na srpskom i engleskom u Danasu/Betonu, portalu B92 i drugim javnim gladilima u regionu.

Do sada su u okviru projekta objavljeni sledeći članci:

Arian Leka, pesnik, prevodilac i predavač, osnivač književnog časopisa i udruženja Poeteka iz Tirane, objavio je 11. novembra u Koha ditore članak Zhdukja e Tjetrit nga harta meteorologjike o nekim zajedničkim rečima u srpskom i drugim južnoslovenskim jezicima, koje su milozvučne i atraktivne, kao što je Dušo, i razmatra njene albanske ekvivalente, kao i bliskosti i emocionalnost oba jezika. Ovaj članak biće objavljen na srpskom jeziku kao Nestanak drugog sa meteorološke karte na portalu Betona 17 decembra.

Arian Leka je 25. novembra objavio u Koha ditore i Republikë apo Krahinë autonome letrare, kraći poetski esej o odsustvu regionalnog pristupa književnosti i kulturi koji bi bio višestruko poželjan za sve balkanske zemlje. Kao što ističe Leka, srpske knjige su u albanskim knjižarama i bibliotekama čudno svrstane među daleke književnosti kao što je ruska, umesto da budu posmatrane kao višestruko bliske albanskoj literaturi.

Aleksandar Pavlović, istraživač iz IFDT, objavio je 17. juna u Kohi Një libër i paanshëm rreth jetesës së përbashkët serbo-shqiptare, prikaz trotomne knjige Petrita Imamija o srpsko-albanskim odnosima Srbi i Albanci kroz vekove. Pavlović ističe da ogroman material koji obuhvata ova knjiga jasno pokazuje kako naša povest govori pre o prijateljstvu, saradnji i zajedničkom životu, negoli o nasilju i sukobima. Ovaj članak je takođe objavljen i na srpskom (Srbi i Albanci kroz vekove: istorija zajedničkog života, ne susedstva i engleskom jeziku (Serbs and Albanians lived not as neighbours, but together) na portalu B92.

Aleksandar Pavlović objavio je u Kohi 21. oktobra i Çka mund të mësojnë gjermanët dhe francezët prej serbëve dhe shqiptarëve? Pavlović tvrdi kako Srbi i Albanci nisu imali tako nasilnu prošlost kako se obično smatra, i ukratko poredi sukobe u Zapadnoj Evropi i na Balkanu kako bi pokazao da je Zapad imao mnogo krvaviju i nasilniju prošlost nego Srbi i Albanci. Zato, njegov je stav da ne treba da prenaglašavamo naše neprijatrljstvo već, naprotiv, da ističemo pozitivne primere iz naše prošlosti. Članak je takođe objavljen kao Šta Nemci i Francuzi mogu da nauče od Srba i Albanaca? u srpskim dnevnim novinama Danas i onlajn na portalu B92 25. i 26. Novembra, i kao Çfarë mund të mësojnë francezët dhe gjermanët nga serbët dhe shqiptarët u albanskim dnevnim novinama Mapo 1. decembra.

Saša Ćirić, književni kritičar i suosnivač i urednik Betona, objavio je 23. septembra u  Kohi Braktisja e çerdhes së gjarprit, gde je analizirao novije knjige eseja istaknutog kosovskog intelektualca Vetona Suroia i iz njih izvukao presek trenutne situacije na Kosovu i šire. Autor zastupa stanovište da su ovakva ukrštena međusobna čitanja novije književne produkcije važna kao most između dve kulture.Ovaj članak takođe je objavljen 21. novembra i u Betonu/Danasu kao Napuštanje zmijskog legla.

Koha je 30. septembra objavila Na ndiqni: Takimet e grave të Serbisë dhe të Kosovës Jelene Lončar, docentkinje na Fakultetu politčkih nauka iz Beograda. Lončar piše o Sledite nas inicijativi uticajnih žena, poltičarki u intelektualki iz Srbije i sa Kosova, koje već nekoliko godinama organizuju zajedničke susrete i diskusije o zajedničkim temama, čime stvaraju priliku da se promeni trenutna politika i poboljšaju međusobni odnosi, i tako doprinesu miru i pomirenju.

Duško Lopandić, diplomata i publicista, objavio je u Kohi Lidhjet dinastike serbo-shqiptare në Mesjetë. Autor pokazuje kako su blisko povezane i srodničkim vezama bile isprepletene srpske i albanske feudalne dinastije na Balkanu u poznom srednjem veku, i nudi mnoštvo primera zajedničkih brakova i porodičnih saveza između Srba i Albanaca u to doba.

Naučnice Marija Mandić, Ana Sivački i Valdete Osmani objavile su 14. oktobra u Kohi Shqipja në Beograd: Katedra për Gjuhën Shqipe në kontekstin e konfliktit etno-politik, u kom sažeto izlažu rezultate njihovih istraživanja o upotrebi albanskog jezika u Beogradu i Srbiji danas.

Vodeći kosovski dramski pisac Jeton Neziraj objavio je 2. novembra u Kohi Artistët janë fëmijë të botës, članak o čuvenom kosovskom glumvu Faruku Begoliju, jednoj od ikona jugoslovenskog filma iz sedamdesetih I osamdesetih godina dvadesetog veka. Begoli je slavu stekao u Beogradu, o kom je s ljubavlju govorio čitavog života, da bi se zatim vratio u Prištinu gde je osnovao glumačku školu. Uz drugog slavnog kosovskog glumca Bekima Fehmiua, Faruk Begoli predstavlja jednu od retkih ličnosti koje su slavljenje i u Srbiji i na Kosovu. Nezirajev članak objavljen je i na srpskom jeziku pod naslovom Umetnici su deca sveta na Betonovom portalu 5. decembra.

Srđan Atanasovski, naučni saradnik Muzikološkog instituta SANU, objavio je 4. novembra  u Kohi Religjioni i identitetit në Kosovë: praktikat historike dhe bashkëkohore të pelegrinazhit. Atanasovski naglašava fluidnost religijskog i etno-nacionalnog identiteta na Kosovu u prošlosti i pominje niz lokacija koje su bile mesta zajedničkih hodoćašća Srba, Albanaca i Turaka. Štaviše, upućujući na knjigu Pera Dujzingsa i sopstvena terenska istraživanja, Atanasovski ističe da ove pojave izgleda i dalje u izvesnoj meri opstaju na Kosovu. Članak je takođe objavljen kao Religija i identitet na Kosovu: istorijske i savremene prakse hodočašća u Betonu (kulturnom dodatku Danasa) I na Betonovom portalu.

Anton Berishaj, professor književnosti na Filološkom fakultetu u Prištini, objavio je Etika diskursive e këngëve… të Radovan Zogoviqit u Kohi 2. decembra. Autor u ovom članku ističe doprinos ovog velikog srpsko-crnogorskog pisca i intelektualca 20. veka, koji se zalagao za dobre odnose između Srba i Albanaca i javno pisao o albanskim nedaćama.

Tekstovi Jelene Lončar, Saše Ćirića, Aleksandra Pavlovića i Srđana Atanasovskog biće objavljeni na engleskom jeziku u prvim brojevima albanskog časopisa Poeteka za 2018. godinu.