Centar za ženske studije Beograd (CZŠ) i Laboratorija za istraživanja roda Instituta za filozofiju i društvenu teoriju (IFDT) Univerziteta u Beogradu u saradnji sa Centrom za primenjenu istoriju (CPI su u periodu od 24.10. do 28.11.2023. godine realizovali obrazovnimodul „Antifašizam i rod: Istorija, sećanje i savremene političke borbe“. Predavanja u hibridnoj formi (u prostoru IFDT i onlajn) su bila dostupna polaznicama i polaznicima programa Studije feminizma tokom jesenjeg semestra 2023/24. godine.
Ovaj obrazovni modul bio je sačinjen od pet predavanja:
1) uvodnog predavanja: O čemu govorimo kad pričamo o antifašizmu: uvod i okvir (održano 24.10.2023.)
2)Istorijski revizionizam i preoznačavanje antifašizma(održano 31.10.2023.)
3)Istorija antifašističke borbe i rod (održano 7.11.2023.)
4) Antifašistički front žena (AFŽ) i briga o ženi (održano 21.11.2023.) i
5) zaključno predavanje: Antifašizam i savremene političke borbe – savezništva i saradnje (održano 28.11.2023.)
U okviru uvodnog predavanja, predavačica Marijana Stojčić je govorila o (zlo)upotrebi pojmova fašizam i antifašizam u savremenim društvima na prostoru nekadašnje SFRJ i načinima na koje dati pojmovi korespondiraju sa društvenim, političkim i ekonomskim kontekstima u kojima se koriste.Posebno se osvrnula na određenja istorijskog fašizma koja dolaze iz konzervativnog, liberalnog i levog političkog registra, a zatim i na pitanje mesta roda u promišljanju emancipatorskih borbi koje se danas često zbirno nazivaju antifašističkim. Ovakvom koncepcijom predavanja postavljena je osnova za dalja predavanja u okviru ovog modula, a polaznice i polaznici su informisani i o dodatnim izvorima (naučnim i umetničkim, dokumentarističkim) putem kojeg mogu produbljivati saznanja o tematskoj oblasti.
Drugim predavanjem predavačice Belma Buljubašić (prisutna onlajn) i Marijana Stojčić (uživo)problematizovale su pitanje promene interpretacija Drugog svetskog rata i jugoslovenskog socijalističkog perioda tokom vremenskog razdoblja od 90-ih godina do danas, kao i načina putem kojih su takve interpretacije povezivane sa promenama društvenog konteksta irazvojem post-socijalističkih društava. Svojim izlaganjima koja su predstavila i konkretne primere lokalnog preoznačavanja antifašističkog nasleđa i spomeničke kulture u Srbiji i Bosni i Hercegovini, predavačice su podstakle aktivno učešće prisutnih, studentkinja i studenata CŽŠ i zaposlenih u IFDT koji su takođe prisustvovali ovom predavanju.
Treće predavanje je bilo fokusirano na pitanje kontinuiteta ženske i feminističke borbe za unapređenje položaja žena,te njegovoj isprepletanosti sa antifašističkom borbom uoči, tokom i nakon Drugog svetskog rata.Predavanje su održale Vida Knežević i Ivana Pantelić uzmoderaciju Marijane Stojčić. Svoja izlaganja obe predavačice su jednim delom bazirale na analizi medijskog sadržaja odnosno analizi poruka o emancipaciji žena i radu Antifašističkog fronta žena u ženskim časopisima toga doba, čime su otvorile pitanje dostignuća i ograničenja društvenih i političkih praksi na jugoslovenskom prostoru čiji cilj je bilo konačno oslobođenje žena i stvaranje društva jednakosti.
O ovom pitanju, kao i opregalaštvu žena u AFŽ da se uspostavi društvo brige prema ženama i deci – poukama iz prošlosti za budućnost i savremene feminističke borbe, detaljno se u svom predavanju – koje je usledilo nedelju dana potom – pozabavila Jelena Ćeriman.
Obrazovni modul „Antifašizam i rod: Istorija, sećanje i savremene političke borbe“ zaokružen je onlajn razgovorom Tonje Jerele, Nađe Bobičić i Nine Čolović uz moderaciju Marijane Stojčić. Neka od pitanja koja su otvorena u ovom razgovoru i putem kojih je stimulisano dalje promišljanje o tematskom polju u celini koje je pokriveno ovim modulom su:
- U kojoj meri je odgovarajuće govoriti o procesima rasta uticaja ekstremnodesničarskih grupa, netrpeljivosti prema različitosti i identitetima koji odstupaju od tradicionalističkih, težnju za gušenjem pluralnosti, trasiranju puta prema potpunom ukidanju radnih prava, nasilju prema izbeglicama i brutalizaciji javnog govora, antiintelektualizmu i emocionalizaciji političkog diskursa, ulasku radikalno desnih političkih opcija u parlamente itd. kao o „novom fašizmu“?
- Kako jačanje pokreta sa desnog političkog spektra korespondira sa globalnim i lokalnim duštvenim, ekonomskim i političkim kontekstima u kojima deluju?
- Zašto se često čini da je upravo težnja za potpunom kontrolom nad ženskim telom i sve agresivniji napadi na reproduktivna prava, zajednička karakteristika desno-ekstremističkih nastojanja?
- Na koji način je jačanje tzv. antirodnih pokreta povezano sa desnim populističkim talasom?
- Koje borbe se danas vide kao antifašističke? Oko kojih tema se one artikulišu?
Imajući u vidu pozitivne reakcije polaznika i polaznica ovog modula na predavanja u kojima su učestvovali, pokazuje se potreba da se data pitanja obrade u potencijalnom nastavku ovog kratkog kursa u narednoj nastavnoj godini.